MEDIA EN (HET GEBREK AAN) DIVERSITEIT AAN STEMMEN, STANDPUNTEN EN MENINGEN

Mijn naam is [redacted] en ik heb iets op te biechten: ik lees De Morgen*. Ik lees De Morgen en ik heb een haat-liefde verhouding met De Morgen. Ik heb het online (op Twitter) al vaak gehad over de misogynie die ik bijna wekelijks zowel impliciet als expliciet opmerk in sommige sportartikels, muziekoverzichten en opiniestukken, en ik heb het gehad over hun gebruik van clickbaity titels om al dan niet bewust racisme uit te lokken in hun Facebook comments section en nadien, wanneer ze erop werden aangesproken, te zeggen dat dat niet hun zorg is (link). Dit is een stukje waarin ik aan De Morgen refereer om enkele punten te maken over diversiteit in opinies, diversiteit in thematiek en diversiteit in vertegenwoordiging van bepaalde bevolkingsgroepen in de media, hoe de drie niet altijd samenvallen, en hoe we nog een lange weg te gaan hebben. Naar het einde toe gaat het over meer concrete gebeurtenissen en de terughoudendheid die ik in de maatschappij opmerk wanneer het erom gaat die lange weg voort te zetten. 

Mensen uit traditioneel uitgesloten groepen mogen het enkel hebben over "hun" thematiek in hun toegewezen hoekje binnen de opiniestukken. Zo lijkt het alsof emancipatie iets voor hun rekening is, terwijl anderen vrijgesteld worden, en het communiceert impliciet dat de mogelijkheid van die mensen tot het hebben van een meer algemene area of expertise — of een mening over andere zaken — gering is

"Twitter" door Hieronymus Bosch

Mensen met veel meer inzicht omtrent deze zaken dan ik kunnen je met gemak wijzen op de cliché-bevestigende, incorrecte of onrechtvaardige manier waarop mainstream media omgaan met topics die te maken hebben met mensen die traditioneel van deze media uitgesloten worden, maar dit is mijn hoekje op het internet met mijn perspectief. In het muziekoverzicht waar ik het daarnet over had werden vrouwelijke artiesten vooral besproken vanuit hun vrouw-zijn en pas op de tweede plaats op basis van hun artistry — en dan nog op een clichématige manier, met behulp van de archetypen girl next door, huisvrouw en drama queen. Bovendien moest de auteur ook een manier vinden om Iggy Pop in datzelfde "vrouwenlijstje" te schrijven, en werd gekozen voor de beschrijving 'een rockreptiel met vrouwelijke trekken'. 

Onbehulpzame of zelfs schadelijke discoursen kunnen in de media lang en nonchalant voortleven zonder systematisch ontkracht of ontmanteld te worden. Als mensen uit traditioneel uitgesloten groepen al zelf aan bod komen om een en ander uit te leggen, mogen ze het vaak enkel hebben over "hun" thematiek en meestal binnen hun eigen, toegewezen hoekje, als onderdeel van de opiniestukken. Hierdoor lijkt het niet alleen alsof iedereen anders vrijgesteld wordt van het werken aan emancipatie, waardoor emancipatie iets voor de rekening van de uitgeslotene zelf wordt, maar het communiceert impliciet dat de mogelijkheid van die mensen tot het hebben van een meer algemene area of expertise (of simpelweg een mening over andere zaken) gering is. Je kan Iggy Pop zonder uitleg "vrouwelijk" noemen, maar laat het aan anderen — lees: cisvrouwen of LGBTQ+ — over om te kaderen dat heteromannen die hun vrouwelijkheid omarmen gezien worden als krachtig en subversief, terwijl vrouwen die hetzelfde doen vaak geringschat worden, en homoseksuele mannen mogelijk aangevallen — onderwerpen en standpunten die al jaren besproken worden door de mensen die het raakt. 

Vrouwen mogen nu schrijven over lifestyle, hun ervaring als vrouw en, als ze wit zijn, soms politiek; mensen van kleur mogen schrijven over hun ervaringen als mensen van kleur; LGBTQ+ mogen schrijven over hun ervaringen al—

Een Funko Pop pop van Iggy Pop 

Redacties beginnen in de mot te krijgen dat we dingen zoals menals (sausage fests als panelgesprekken) onderworpen hebben aan een kritische blik (we zijn het feit gaan side-eye'n dat diversiteit meestal niet weerspiegeld, en vaak botweg ontkend wordt op de plaatsen waar het uitmaakt) en hebben wat aanpassingen doorgevoerd. Vrouwen mogen nu schrijven over lifestyle, hun ervaring als vrouw en, als ze wit zijn, soms politiek; mensen van kleur mogen schrijven over hun ervaringen als mensen van kleur; LGBTQ+ mogen schrijven over hun ervaringen als LGBTQ+. Andere topics zoals, je weet wel, verslaggeving en meer algemene politieke opinies zijn nog altijd onderhevig aan een bepaalde mate van gatekeeping. Hoe verklaar je anders dat het simpelweg veel witte mannen en een handvol witte vrouwen zijn die "het debat" (over een grote verscheidenheid van thema's) voeren in onze media? Daar komt bovenop dat het "altijd dezelfde" zijn die ook de mogelijkheid krijgen om te schrijven over thema's die veeleer anderen aangaan — maar dat is niet per se slecht. Complementair met het feit dat bepaalde mensen geen stem geven op basis van wie ze zijn een onrecht is, is jouw stem en bereik gebruiken om hun belangen te verdedigen een essentie. Dat gebeurde deze week: momenteel zijn twee van de vijf meest gelezen (i.e. best-op-geklikte) posts op de website van De Morgen Bart Eeckhouts 'Beste Studio 100, een film als ‘Nachtwacht 2’, dat kan in 2020 echt niet meer' en Ann De Craemers 'Of die gekleurde jongen met zijn zakje chips voor mag aan de kassa? "Baneegij!"'

In het eerste stuk kaart Eeckhout de vele clichés aan waaruit een bepaalde kinderfilm inhoudelijk bestaat, en hekelt hij het zichtbare gebrek aan diversiteit in de cast. De film lijkt opgebouwd te zijn uit een legering van een simplistisch verdienmodel en een gebrek aan maatschappelijk inzicht (verhouding: 52-48%), en het is verfrissend om een man dat in eenzelfde adem te zien aankaarten als de totale hel die het moet zijn om als volwassene filmtickets te kopen om een dergelijk nonsensicaal schouwspel uit te zitten, gewoon omdat je om je kinderen geeft. In het tweede stuk vertelt De Craemer over een koppel dat weigerde een jongetje voor te laten aan de kassa. De Craemer, die erbij was in tegenstelling tot wij allen, vermoedde racisme, en besloot daarover te schrijven. Dit is De Craemer op haar meest principieel, en ik ben haar dankbaar voor dit stuk. Ik wil op dit punt echter even inzoomen op de backlash die zij daarvoor gekregen heeft. 

Hoe is het gekomen dat de afwezigheid van racisme en andere ongelijkheden in de samenleving gezien wordt als de default, ondanks dat zo veel mensen het erover hebben? Zou het kunnen dat dat komt doordat ze het enkel daarover mogen hebben in hun afgebakende niche?

Mensen wezen haar — meer dan Eeckhout, ik vraag me af waarom** — op het feit dat haar stuk "virtue signalling" is, wat zoveel betekent als "doen alsof je moreel zoveel beter bent dan een ander" — alsof het niet gunstiger en minder controversieel is om dit soort topics volledig te mijden, alsof je er zelfs mee kán "scoren". Anderen ontkrachtten dat er sprake is van racisme in dit geval, alsof het ondenkbaar is dat racisme bestaat, dat het aanwezig is in onze maatschappij, en dat het zo nu en dan de woorden en daden van mensen kan beïnvloeden. Wat me raakte is de mening "je weet niet of het racistisch is", terwijl we in feite ook niet weten of het wél racistisch was — hoe is het gekomen dat de afwezigheid van racisme en andere ongelijkheden in de samenleving gezien wordt als de default, ondanks dat zo veel mensen het erover hebben? Zou het kunnen dat dat komt doordat ze het enkel daarover mogen hebben in hun afgebakende niche? Overigens, waarom is het zo moeilijk om te aanvaarden dat het De Craemers mening is dat dit racisme was? Of, beter, waarom is het zo moeilijk om te aanvaarden dat racisme bestaat en we het soms (in minder of meer impliciete vormen) kunnen waarnemen? 

Dat is wat sommigen teistert: hun onmogelijkheid om te aanvaarden dat onze maatschappij ten prooi valt aan de hegemonie en normativiteit die sommigen uitsluit, dat ze daar eventueel (on)bewust zelf een rol in spelen, en dat anderen er wel aan willen werken ondanks dat het hun niet persoonlijk belemmert. Het gaat allemaal goed zolang het de gemarginaliseerde mensen zelf zijn die het aankaarten in de beperkte ruimte die ze daarvoor krijgen, want dan kan je ze negeren als iets bijleren en je perspectief verruimen je grootste angst is, maar zodra erop gewezen wordt door stemmen die zwaarder doorwegen, wordt het gepercipieerd als een aanval. Dat toont twee dingen aan: we moeten het er vaker over hebben, en meer mensen moeten deze debatten voeren. De voortdurende afwisseling tussen vermijden (door de meerderheid) en aankaarten (door de minderheid) trekt het duidelijk niet. 

Even belangrijk als de opiniestukken van Eeckhout en De Craemer en van uitgesloten mensen zelf, is het in kaart brengen van enerzijds de outrage, en anderzijds de onverschilligheid die ze veroorzaken

Mijn conclusie is als volgt: we moeten praten, wij allemaal, en de media moet niet halfslachtig omspringen met het ontmantelen van schadelijk discours door het voornamelijk te outsourcen. Even belangrijk als de opiniestukken van Eeckhout en De Craemer (alsook die van uitgesloten mensen zelf), is het in kaart brengen van enerzijds de outrage, en anderzijds de onverschilligheid die ze veroorzaken, omdat die de vinger echt op de wonde leggen. Voorts moet de gedachte ontmanteld worden dat een diversiteit van stemmen enkel nodig is wat betreft de bespreking van topics die de emancipatie van een diversiteit aan mensen als beoogd resultaat hebben, in twee richtingen.

_____________________

* Niet omdat ik De Standaard (je weet wel, "de andere krant" maar dan met een iets minder flashy vormgeving) niet goed genoeg vind, maar omdat de website van De Morgen zo broken is dat je er met gemak eender wat kan lezen, firewall ten spijt. 

** Grapje, het is misogynie (link).