RE: "MET HET FEMINISME IS IETS RAARS AAN DE HAND"

Henri Matisse, Intérieur au vase étrusque (1940)

Eerder vandaag verscheen er in De Morgen een opiniestuk van Valerie Van Peel, Kamerlid voor N-VA. Dit is mijn "antwoord". Als je geen zin hebt om te lezen, kan je 'm hier beluisteren: klik
In dat stuk stelt ze dat Het Feminisme, terwijl het zich vroeger inzette voor een "broodnodige strijd" voor gelijkheid, tegenwoordig veelal ontaard is, en verworden tot "een vat vol onverwerkte frustraties". Een club die een "aparte behandeling" wenst te krijgen (in hun toestroom tot de politiek en de arbeidsmarkt). Een constructiebedrijf dat zich bezigt met het oprichten van muren en het uitgraven van grachten om vrouwen af te schermen -- in de plaats van het optrekken van bruggen om de kloof te dichten, en de toegang van vrouwen tot de maatschappij in zijn geheel te faciliteren.
                De aanleiding voor haar stuk was de deelname van Sarah Schlitz, onze Staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke Kansen en Diversiteit van Ecolo, aan een women only-bijeenkomst omtrent de sociale gevolgen van de COVID19-pandemie. Van Peel stelt terecht dat de gevolgen van corona ons allen, ongeacht gender, getroffen hebben.

"De mars met enkel vrouwen zorgt volgens Schlitz’ kabinet voor de nodige safe space. Kennelijk durven vrouwen zonder deze ‘veilige ruimte’ niet vrijuit spreken over – echt waar – de gevolgen van corona. Een veilige ruimte om te spreken over een virus waar vooral mannen aan bezwijken, zou een oplettende medeburger kunnen opmerken."

Wanneer ze het echter heeft over de vroegtijdige sterfte van voornamelijk mannen en aan die kapstok de hypocrisie van een vrouwen"mars" (het was geen mars) wil ophangen, ziet Van Peel over het hoofd dat er gesproken wordt van sociale gevolgen. Het ene gevolg van de pandemie is immers het andere niet, en niet elk gevolg trof iedereen in gelijke mate. Laten we even kijken naar de gegenderde gevolgen van de pandemie.

Gegenderde gevolgen van de COVID19-pandemie

Enerzijds is de gezondheidssector, die bestaat uit mensen die zich tijdens de moeilijkste én kalmere momenten van de pandemie telkens in de frontlinie bevonden, er eentje die veelal vrouwelijk is. Ook de dienstensector kent grote aantallen vrouwen onder haar werknemers. Denk bijvoorbeeld aan de kassiersters en de poetshulpen, en eender welke andere dienst die tijdens de meest risicovolle momenten draaiende bleef. Probeer je voor de geest te halen hoeveel vrouwen je daar bent tegengekomen, en hoeveel mannen. Je zal al gauw beseffen dat het een simpel feit is dat dergelijke sociaal-economische gevolgen vrouwen en mannen in ongelijke mate troffen. Is dat dan de schuld van mannen? Neen, maar er ligt wel een maatschappelijke oorzaak aan ten gronde; Van Peel schrijft bijvoorbeeld dat vrouwen "in welvarende landen (...) vaker kiezen voor een ‘stereotiep’ carrièrepad". Over de (on)mogelijkheid omtrent het maken van puur individuele keuzes in een maatschappij met enkele sociale wetmatigheden, gaan we het niet hebben. Wat ik wel wens aan te kaarten, is dat de jobkeuzes van vrouwen in vele gevallen leiden tot deeltijds werk. Wat de coronacrisis betreft, waren net dat de jobs die het minst goed beschermd werden tijdens de lockdowns, op vlak van gezondheid en financiën. Of het nu bewust gebeurt of niet, terloops of gericht; vrouwen kenden tijdens deze crisis een specifieke problematiek die in meer of mindere mate verschilde van de crisis zoals die mannen trof. Vrouwen, het mag niet verbazen, zijn anders dan mannen, en hun levensloop is doorgaans anders.
               De sociale gevolgen van de pandemie zijn echter niet alle economisch van aard. Anderzijds hebben we ook een stijging gezien in geweldplegingen tegen vrouwen, voornamelijk binnen het gezin. De hoeveelheid aandacht die de kranten besteedden aan huishoudelijk geweld en femicide, maakte me hoopvol dat er meer bewustwording zou zijn voor deze problematiek. Kennelijk hebben de artikels over binnen- en buitenland niet dat effect gehad, aangezien Van Peel ze niet vermeldt -- ze heeft het enkel over de (terechte) ontmanteling van het stigma omtrent geweldplegingen tegen mannen.

“Er is nog heel weinig ruimte voor nuance. En dat ook ten nadele van mannen in nood, want toen er een resolutie werd gemaakt over intrafamiliaal geweld, was het écht vechten om ook de mannelijke slachtoffers – één op de zeven mannen krijgt ermee te maken – erin te krijgen.”

Natuurlijk is het onkies om te doen alsof de vrouw, in Van Peels woorden, "het eeuwige slachtoffer (is, en) de man de eeuwige dader". Mannen kunnen namelijk ook slachtoffer zijn. Niemand ontkent dat, zelfs niet wanneer ze wensen dat het evenwel benadrukt wordt dat vrouwen vaker slachtoffer zijn -- sommige bronnen spreken van 15%* tegenover 10% mannen. Voorts is niet alles dat vrouwen overkomt een direct gevolg van het gedrag van mannen -- voornamelijk vrouwen gaven in Vlaanderen aan in een bevraging dat ze worstelden met eenzaamheid tijdens de lockdowns. Dat zou je moeten tonen dat maatschappelijke onderdrukking van vrouwen een zaak is van tendensen, niet per se van individuen. Over dat sociale gevolg, van eenzaamheid, heeft Van Peel het echter ook niet. Het lijkt erop dat ze minder bezig is met het begrijpen van de noodzaak voor een safe space voor deze problematieken in het bijzonder, of de maatschappelijke ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in het algemeen, en meer met het afschilderen van Het Feminisme als een mannenhatende club hypocrieten met een slachtoffercomplex. 

De maatschappij isoleert de vrouw, hedendaags feminisme de man

Is het echter wel zo dat Het Feminisme tegenwoordig, meer dan vroeger, gefixeerd is op het uitsluiten van De Man in het voordeel van De Vrouw -- hoofdletters omdat we het hebben over sociale groepen en niet over individuele mensen. Wel, het feminisme heeft altijd al benadrukt dat safe spaces belangrijk zijn, net als eender welke andere emancipatorische strekking dat doet. De Black Panthers deden aan self care in de jaren 50 en richtten initiatieven op waar African-Americans, onder begeleiding van elkaar, zichzelf konden leren prioriteren en lichamelijk en mentaal verzorgen in een wereld die hen niet als waardevol behandelde. Ook in de geschiedenis van LGBTQ+ vinden we gelijkaardige initiatieven terug, zoals de oprichting van centra voor informatie en onspanning (denk aan gay bars) waar zij terecht kunnen om te praten over de problematieken die hen aanbelangen. Zo is het ook voor vrouwen belangrijk om, als het gaat om zaken die voornamelijk of uitsluitend hen overkomen, daarover te kunnen nadenken en uitwisselen met lotgenoten. Ik herhaal: vrouwen zijn anders dan mannen, en hun levensloop is doorgaans anders.
               Old school feministisch gedachtengoed is in dat opzicht niet minder radicaal dan hedendaagse iteraties. Simone De Beauvoir had het bijvoorbeeld over de paralellen (en verschillen) tussen vrouwen onderling als the Other ten aanzien van mannen, en de manieren waarop andere maatschappelijke groepen ge-Othered worden (in onder andere The Second Sex). De noodzaak voor plaatsen waar er vrijuit over zulke maatschappelijke onderdrukking gesproken en gedacht kan worden, speelt een onmiskenbare rol, zowel in het ontdekken van jezelf in een systeem waarin jij niet de maat van alle dingen bent, als in je uiteindelijke emancipatie. Maar net zoals safe spaces niet nieuw zijn, is angst of de onwil om zo'n ruimtes te aanvaarden dat ook niet. Andrea Dworkin schreef het volgende:

“The genius of any slave system is found in the dynamics which isolate slaves from each other, obscure the reality of a common condition, and make united rebellion against the oppressor inconceivable."

De oprichting van plaatsen waarin een common condition op het spoor kan worden gekomen, is eng, aangezien het wel eens zou kunnen leiden tot weerklank en rebellie, of zelfs de ontmanteling van het systeem. Wat als vrouwen namelijk de rollen omkeren, en mannen de stiefmoederlijke behandeling krijgen die vrouwen historisch hebben moeten ondergaan? De horror!

Zo ver zijn we echter nog niet: we zijn vrouwen nog maar net en eenmalig aan het samenbrengen om over corona te praten. Waarom zijn daar best geen mannen bij? Wel, het (ten volle) ontdekken en uitspitten van die common condition kan niet altijd gebeuren in het bijzijn van De Onderdrukker, in dit geval De Man die nooit ten volle zou kunnen ervaren wat de vrouwelijke ervaring is. Een man zou kunnen instappen als ally in zo'n bijeenkomst, maar hij zou dan moeten aanvaarden dat de specifieke gevolgen waarop gefocust wordt niet per se degene zijn waarbij hij de maat van alle dingen is. Misschien zal hij te horen krijgen dat mannen in sommige gevallen wel degelijk daders zijn (stel je voor!) en zal hij niet kunnen zeggen dat dat "niet alle mannen" zijn. Stel. Je. Voor! Een inhoudelijke discussie waar het over de essentie kan gaan, los van andermans gevoeligheden! Maakt dat zo'n bijeenkomst dan anders dan de Sporzaredactie waar mannen onderling los van de gevoeligheden van de Belgian Cats vrijuit zeiden wat ze wilden over hun geaardheid en uiterlijk? Toch wel! Merk zeker op: sommige plaatsen, zoals die redactie, zijn al safe spaces voor mannen, maar dat valt ons niet zo op omdat ze niet als dusdanig gepercipieerd worden. Blijkt dat een safe space pas een struikelblok wordt wanneer het dominante actoren uitsluit, om ruimte te kunnen scheppen voor de dicussie over onderdrukking door die actoren. Wanneer het gaat om punching down, valt het minder op en is er vaak geen vuiltje aan de lucht. 
                Overigens, over het prioriteten van de inhoudelijke discussie over ongelijkheid boven de gevoeligheden van de dominante groep: je ziet in Van Peels betoog al een neiging om "en mannen dan?" te opperen. Wanneer kan het op deze manier eens om de female condition gaan? Om dat te bereiken, is het misschien gewoon nodig om vooral de mensen samen te brengen die een gelijkaardige ervaring zouden kunnen hebben op basis van hun gender. Vrouwen zijn namelijk anders dan mannen, en hun levensloop is anders. Laat ze hun gemeenschappelijkheden eens uitspitten. Mannen kunnen dat los van vrouwen ook doen, en nadien leggen we alles eens samen. Wat zeg je daarvan? 

Wat is feminisme nu eigenlijk weer?

Ik vraag me af wat maakt dat sommigen het hypocriet vinden om quota te willen invoeren zodat vrouwen beter geraken waar mannen reeds zijn, en ze vijf minuten nadien ervoor zorgen dat vrouwen van mannen geïsoleerd worden op een evenement. Laten we echter wel wezen:
  • Quotum: een hulpstuk dat ervoor zorgt dat vrouwen ondanks structurele ongelijkheid doorstromen
  • Safe space: een hulpstuk dat ervoor zorgt dat vrouwen elkaar ondanks structurele ongelijkheid kunnen vinden 
Door quota creëren we in feite genderdiversiteit op een plaats waar er geen of onvoldoende was; er waren eerste mannen, nu is er een quotum, en nu zijn er ook vrouwen. Door safe spaces creëren we de mogelijkheid om genderongelijkheid en andere gemeenschappelijkheden te ontdekken en, door die kennis, uiteindelijk te emanciperen. De twee gaan hand in hand. Je moet er immers achter komen waar vrouwen ondervertegenwoordigd zijn, om de noodzaak te kunnen inzien voor betere vertegenwoordiging. Het enige verschil is dat mannen door genderquota oog in oog komen te staan met diversiteit die er voordien niet was, terwijl safe spaces veelal zonder hen plaatsvinden. 
                Wil dat zeggen dat de man geïsoleerd geraakt? Neen. De hele oorzaak voor de oprichting van safe spaces is net om een weerwoord te bieden tegen het simpele feit dat er anders geen ruimte is voor vrouwenproblematiek omdat het meestal net overwegend gaat om mannenproblematiek. Je ziet dat in dit stuk al: had jij er al eens over nagedacht hoe gegenderd de coronacrisis eigenlijk was? Heb jij gefronst toen het eventjes ging over huiselijk geweld in Van Peels stuk en het meteen omsloeg naar geweld op mannen -- een Whataboutism if I've ever seen one? Wat vond jij ervan toen het ging om quota te counteren met een vacature die "enkel voor mannen" is -- alsof de hele oorzaak van dergelijke quota niet is dat er de facto veel meer mannen dan vrouwen terechtkomen in sommige jobs (zoals de politiek)? Elke keer als het om vrouwen gaat, en enkel vrouwen, volgt er een "maar mannen dan?". Het is ondenkbaar dat iets vrouwen alleen zou kunnen aanbelangen, tot op het punt dat elk gesprek erover gehekeld wordt. 
                  Het is overigens vermoeiend om mensen te zien pretenderen dat het uitsluiten van individuele mannen ooit op gelijke hoogte zou kunnen staan als maatschappelijke ongelijkheid op basis van gender, hetgeen alle vrouwen overkomt. Het bestaan van een maatschappelijk systeem waarin vrouwen ondergeschikt zijn aan mannen, en dus ondervertegenwoordigd op machtsplaatsen en oververtegenwoordigd op andere, is overigens zo ontzettend fundamenteel aan feministische theorie dat je je afvraagt waarom Van Peel doet alsof het "nieuw" en "radicaal" is. Is het zo raar dat feminisme gaat om de onderschikking van de vrouw? Om de analyse en de ontmanteling daarvan? Mensen zoals Van Peel denken dat vrouwen een aparte behandeling wensen te krijgen, maar het einddoel is een gelijkwaardige behandeling. Als je de brug wilt kunnen slaan tussen mannen en vrouwen, moet je echter eerst de spanwijdte van de kloof berekenen. En misschien het individuele en het maatschappelijke niet zo vaak door elkaar slaan, por favor. 

TD;DR/L

Van Peel stelt dat Het Feminisme "een vat vol onverwerkte frustraties" is, terwijl we simpelweg in een volgende fase in de strijd voor gelijkheid terecht zijn gekomen. Omdat ze de manier waarop dat gebeurt niet snapt, doet ze alsof iedereen jammert. Ze denkt dat vrouwen een "aparte behandeling" willen krijgen en zich (voorgoed?) willen afzonderen, terwijl sommige simpelweg graag eens de gelegenheid zouden krijgen om te verkennen wat hun verbindt met elkaar, zodanig dat ze beter begrijpen hoe ze in de wereld staan ten aanzien van mannen. Ik ben moe, ciao. 

*Erratum: omdat ik nogal simplistisch redeneer, heb ik oorspronkelijk geschreven dat, aangezien 1/7 mannen slachtoffer zijn van geweld binnen het gezin, de overige 6/7 vrouwen zijn. Dat is niet slim. Ik heb het aangepast op basis van cijfergegevens van vzw zijn.

Reacties

  1. Hartelijk bedankt hiervoor!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Het zgn. Radicale Feminisme geeft alvast een duidelijk antwoord op de vraag: "Is het echter wel zo dat Het Feminisme tegenwoordig, meer dan vroeger, gefixeerd is op het uitsluiten van De Man in het voordeel van De Vrouw".

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten