Begin juni drukte Conner Rousseau (ofte, ‘@KingConnah’ op Instagram, waar hij zo’n 55.000 mensen bereikt) zijn steun uit voor de Black Lives Matter-beweging aan de hand van een zwoele doch spoedig weer verwijderde selfie die vergezeld werd van de onbeduidende kennisgeving dat ‘we all equal’. Ja, ‘ain’ters gonna ain’t’ en zo, maar wat is er zo dubieus aan Rousseaus taalgebruik, en waarom zijn zulke uitspraken hypocriet met BLM in het achterhoofd in het bijzonder? Wel, ons favoriete mateke bedient zich regelmatig van AAVE en maakt zich daardoor (onbewust) schuldig aan cultural appropiation, alsook aan iets dat steeds meer wordt opgevat als de verbale variant van blackface. Sta me toe dat even toe te lichten in dit stuk waarvoor je ongeveer 5,5 minuten nodig zult hebben.
Sis... what we not finna do is listen to dem haters, and that's on period
AAVE ('African-American Vernacular English') verwijst naar de taal die gebruikt wordt door zwarte Amerikanen uit de VS en Canada, en die ons voornamelijk bereikt door middel van hiphop, R&B en andere popcultuur, zoals 'RuPaul’s Drag Race', memes, en TikToks. Het is een variant van het Engels die gekenmerkt wordt door onder andere grammatica, woordenschat en uitspraak die afwijken van andere variëteiten, zoals het Standaardengels. Denk aan constructies zoals ‘we been knew’ (‘we’ve known [for a while]’) of ‘he ain’t know’ (‘he didn’t know’), het weglaten van het werkwoord to be (‘we [are] all equal'), of van de eind-r in woorden die niet op een klinker eindigen, zoals in ‘Connah’ (‘Conner’). AAVE is niet simpelweg een jongerentaal en het is geen “gebroken Engels”; het is een afzonderlijke taal die voor een groot aantal zwarte Amerikanen hun (moeder)taal is, en die ze al dan niet gebruiken in afwisseling met andere varianten van het Engels wanneer de situatie dat vereist.
Hoewel het buiten kijf staat dat AAVE niet zijn moedertaal is, is het duidelijk dat Rousseau er danig in geïnvesteerd heeft voor de opbouw van zijn online persona. Zijn Instagram-handle zelf is een verwijzing naar Kendrick Lamars single ‘King Kunta’ vanop het album 'To Pimp A Butterfly' (2015), een nummer dat op zijn beurt verwijst naar Kunta Kinte, de slaaf uit de roman ‘Roots: The Saga of an American Family’ (1976). Hoewel Rousseaus online profiel zodoende refereert aan niet een, maar twee baanbrekende werken uit de African-American cultuur, tracht hij zichzelf wellicht veeleer te positioneren als “Kendrick Lamar-fan” of “online persoon” dan als bondgenoot van de ontmanteling van het diepgewortelde systeem van racisme en discriminatie dat aan de hedendaagse Amerikaanse maatschappij ten grondslag ligt. Ik kan ernaast zitten, maar het is mijn veronderstelling dat hij dit voornamelijk doet om aan tieners en jongvolwassenen hiér te tonen dat hij in de eerste plaats een van hen is, en geen stoffige staatsman zoals zijn collegae. ‘Can’t hear dem haters’, toch?
Dat Rousseau net AAVE gekozen heeft voor zijn personal branding is daarbij niet geheel toevallig. Van zodra je je verder dan vijf clicks van je eigen online omgangsgroepje begeeft en, pakweg, Tiener- en Jongerentwitter betreedt, kom je een groot aantal Vlaamse sociale mediagebruikers tegen die min of meer praten zoals Rousseau doet. Het grote verschil is evenwel dat deze jongeren zich bedienen van een meer "moderne" variant van AAVE, die bovendien steeds in beweging is. Deze gebruikers zweren door middel van ‘no cap’ (‘geen leugen’), ze smoren discussies in de kiem met ‘chile’ (‘child’, ‘kind’) en ‘periodtttt’ (‘period’, ‘punt’), ze beëindigen hun mijmeringen met ‘but we move’ (‘maar we gaan verder’) of het inmiddels verouderde ‘it really do be like that' (‘zo is het gewoon’), en maken anderszins gretig gebruik van uitdrukkingen die gebaseerd zijn op het taalgebruik dat je tegenkomt op Black, LGBT en Stan Twitter en TikTok — taalgebruik dat op meer en minder rechtstreekse wijze gebaseerd is op AAVE. Hoewel Tienertwitter echter doorgaans steigert wanneer er sprake is van cultural appropriation (met name in tijden van BLM), blijven dergelijke reacties op het gebruik van AAVE quasi volledig uit in de Vlaamse Twittersphere. Hoe komt dat? Wel, hoewel jongeren beseffen dat zulk taalgebruik hun grappiger en cooler doet lijken dan Nederlands (of, zoals Tee Noir het omschreef in mei, 'a little more unfuckwhittable', link), lijken slechts weinigen te weten dat het verbonden is met een zekere mate van Blackness. Dat is op zich niet zo vreemd; ze hebben het opgepikt via memes enerzijds, en in (online) interacties met anderen voor wie AAVE ook niet de moedertaal is anderzijds. Zodoende is hun taalgebruik zelden bewust of expliciet gemodelleerd naar dat van zwarte Amerikanen.
Internetcultuur of cultural appropriation?
Je kan uitspraken zoals ‘chile, anyway[s], so’ slechts met moeite losdenken van Nicki Minaj (link), en hetzelfde geldt voor ‘an[d] I oop’ van Jasmine Masters (like). Voorts kan je ook niet ontkennen dat woorden zoals ‘sis’ en ‘y’all’ simpelweg alomtegenwoordig en breed ingeburgerd zijn op sommige delen van het internet. Wat zou er dan überhaupt problematisch kunnen zijn aan een witte Vlaming die zegt dat hij 'dem haters' niet kan horen, en wat heeft het te maken met BLM? Naar aanleiding van een TikTok (link) van Brittany Broski (een internet-persoonlijkheid die ook bekend staat als ‘Kombucha girl’, zie foto) brak er een uitgebreide discussie los waarvan we een en ander kunnen leren.
Broski stelde begin augustus dat AAVE gewoonweg hét moderne online taalgebruik is onder Gen Z-ers van alle origines. Als reactie bogen tal van creators zich over de vraag of het gebruik van AAVE door mensen die niet African-American zijn inderdaad een kwestie is van een gedeelde online omgangstaal, dan wel van cultural appropriation. Het voornaamste argument tégen de gedeeldheid van die omgangstaal leek daarbij te zijn dat niet-moedertaalsprekers zich naar believen kunnen bedienen van bepaalde elementen uit AAVE en kunnen genieten van de positieve aspecten van de Blackness die er inherent aan verbonden is. Zij kunnen dus kiezen en mengen uit elementen van zwarte Amerikaanse cultuur om hun taalgebruik en persoonlijkheid vorm te geven, zonder dat ze ooit in aanraking hoeven te komen met de negatieve aspecten daaromtrent, zoals systematische discriminatie op basis van huidskleur, taalgebruik en accent. Zij bevinden zich, in tegenstelling tot African-Americans, in een positie om binnen en buiten een cultuur te bewegen, en te associëren wanneer ze er voordeel bij hebben en te dissociëren wanneer dat niet (langer) het geval is.
Wanneer Rousseau en andere (witte) Vlaamse (middenklasse) jongeren zich bedienen van (elementen uit) AAVE, doen ze dat in de eerste plaats om zichzelf door middel van taal te onderscheiden van bepaalde mainstream groepen en te associëren met andere, veelal jonge en niche (online) groepen. Zo werkt taal nu eenmaal; het is een sociaal beestje dat je strategisch kan inzetten om verwantschap met het ene en afstand tot het andere te bewerkstellingen. Vlaamse tieners en jongvolwassenen hebben duidelijk baat bij de zekere mate van coolness, humor en street smarts die opgeroepen wordt door de aard van AAVE enerzijds, en de associatie met (online) gelijkgezinden anderzijds. Dat het taalgebruik dat ze daarvoor gebruiken toevallig ook het taalgebruik is dat onlosmakelijk en onmiskenbaar verbonden is met een onderdrukte minderheid in de VS lijkt er daarbij haast niet toe te doen — het is collateral damage, als het ware. Het probleem daarbij is echter dat het collateral damage is voor buitenstaanders, terwijl geassocieerd worden met AAVE leidt tot reële schade voor zwarte Amerikanen.
Parodie, blackface, en Black Lives Matter
Los van het feit dat Vlaamse jongeren kunnen genieten van de voordelen zonder in aanraking te komen met de negatieve aspecten van Blackness — de definitie van cultural appropriation — bestaat hun gebruik van AAVE in de realiteit voornamelijk uit (onbewuste) overdrijvingen van de meest opvallende en stereotype elementen van de manier waarop African-Americans praten. Daardoor gaat dit taalgebruik in het beste geval lijken op een ‘kostuum’ of een parodie. De associaties van AAVE met jeugdigheid, street smarts [of waarom anders spreekt Jejoen Bontinck als Oost-Vlaming in blaccent bij de aankondiging van zijn rapcarrière? (link)], humor en assertiviteit helpen daar geenszins bij, aangezien ze veelal bevestigen dat dergelijk taalgebruik niet als legitiem wordt gezien voor volwassenen in een professionele of meer prestigieuze context.
In het slechtste geval is het gebruik van AAVE door outgroup-leden niet louter efemeer en humoristisch, maar wordt het gebruikt om met zwarten te spotten op een manier die gelijkaardig is aan blackface en minstrel shows. Zulk meer strategisch en denigrerend gebruik van (fake/Mock) AAVE is overigens niet zeldzaam; tijdens een vorige golf van Black Lives Matter-acties in 2014-2015, die volgden op de dood van Micheal Brown, Eric Garner en Sandra Bland, werden protesten tegen politiegeweld online bespot door middel van de term ‘dindu nuffin’ — een naar AAVE gemodelleerde approximatie van ‘didn’t do nothing’ ('[hij/zij heeft] niets gedaan'), die als doel had de reacties op buitensporig en racistisch politiegeweld te parodiëren. Mensen die volhardden dat de zwarten die vermoord werden door politie niets hadden gedaan om dat te verdienen, kregen het label ‘dindu nuffin' opgeplakt als een soort scharlakenrode letter die moest aantonen hoe "naïef" het is om ervan uit te gaan dat zwarten “zomaar” werden vermoord. Aan de grondslag van 'dindu nuffin' ligt dus de idee dat zwarte Amerikanen niet alleen leugenachtig en onbetrouwbaar zijn, maar ook inherent agressief. De bijvoegde meme hierboven toont op een pijnlijke manier aan hoe overdreven en stereotyperende versies van AAVE gebruikt kunnen wordt om de draak te steken met BLM-activisme, alsook met de mogelijkheid tot een volwaardig bestaan van zwarte mensen (bron: 4Chan).
Talige differentie en deficiëntie
Even weer over Rousseau, dan. Het is niet verwonderlijk dat hij zijn AAVE parkeert bij elke gelegenheid waarop het hem niet zal lonen, zoals in een gesprek met de koning, in interviews met Kat Kerkhofs (link) en met Gert Verhulst en James Cook (link), en tijdens de 'Kiekenkotkwis' (link). AAVE is voor op Instagram, niet voor 'in het echt'. Op die manier bestendigen de taalkeuzes van onder andere een Rousseau de veronderstelling dat AAVE voor mensen hier een "keuze" is, een idee dat nauw samenhangt met de incorrecte gedachte dat het bij African-Americans voornamelijk gaat om een "gewoonte" of een gebrek aan Engelse taalvaardigheid ("gebroken Engels"). Dat is een abstractie die uiteraard haaks staat op de ervaringen van mensen die doorheen hun leven moeten code-switchen tussen het Engels dat ze met familie thuis spreken en het Engels dat ze moeten gebruiken om succesvol te kunnen zijn in de wereld daarbuiten. Het toont bovendien een tendens aan die we ook opmerken bij andere sprekers van maatschappelijke minderheidstalen — vraag maar eens aan een Marokkaanse, Turkse, Italiaanse... Vlaming of haar of zijn gebruik van een andere taal dan het Standaardnederlands wordt opgevat als een keuze (differentie) of als taalarmoede Nederlands (deficiëntie). Helaas zullen ze je wellicht vertellen dat ze zich ervan bewust zijn dat ze het risico lopen om gediscrimineerd te worden voor hun niet-Standaardnederlandse woordenschat, zinsconstructie, en zelfs accent. Een Rousseau zal dat wellicht niet snel overkomen. Zelfs al plaatst hij een Instagram-caption met het woord 'shtijl' erin — een typevoorbeeld uit de Limburgse Citétaal — zal hij daardoor niet worden weggezet als een ontaalvaardig randgeval.
Zulke tendensen tonen de symbiose aan tussen het gebruik van (elementen uit) een minderheidstaal door leden uit de meerderheidsgroep, alsook prestige, macht en ongelijkheid en, uiteindelijk, white supremacy. AAVE is niet alleen niet populair, maar vaak ongewenst tot op het moment dat het aangewend wordt door buitenstaanders met meer prestige dan de oorspronkelijke groep gebruikers. Dan wordt het plots een commodity die je je als lid van de maatschappelijke meerderheidsgroep kan toe-eigenen om jezelf populair te maken en te onderscheiden van anderen. Het is echter exact daardoor dat het vreemd is om je steun te uiten ten aanzien van de Black Lives Matter-beweging terwijl je je niet alleen schuldig maakt aan het 'nemen' van elementen van een andere cultuur, maar je je zelfs niet eens bewust bent van de oorsprong van het taalgebruik dat jij nu gebruikt om jezelf op de kaart te zetten. Het toont een blinde vlek aan op vlak van wat maatschappelijk aanvaardbaar kan worden, wat cultureel gemeengoed is, en wie in staat is om dat te bepalen. In een white supremacist wereld heeft iedereen de toegang tot AAVE, maar niet iedere gebruiker ervan zal dezelfde mate van aanvaarding ervaren in de maatschappij — in het nadeel van moedertaalsprekers en (al te vaak) het voordeel van witte mensen.
Meer leren?
- Joelzy: 'Is Billie Eilish Culturally Appropriating? | @Jouelzy' (23/03/2020, link)
- Tee Noir: 'The "Blaccent": Nonblack Creators' Key to Fame' (28/05/2020, link)
- As Told By Kenya: 'Can y'all find a personality and stop stealing black people’s.........' (03/08/2020, link)
- amandabb: 'why is EVERYONE in black people's business??' (10/08/2020, link)
- Tee Noir: 'When "Allies" Pass Their Place..' (10/08/2020, link)
Reacties
Een reactie posten